Yeşil Dönüşüm ve GEFF Türkiye

GEFF (Green Economy Financing Facility) Türkiye, yüksek performanslı yeşil teknolojiler ile finansmanı bir araya getirirken iklimle ilgili riskleri ve fırsatları değerlendirmeye, yönetmeye ve raporlamaya yarayan yeni bileşeniyle finansal kurumlara da destek veriyor.

İnsanlık, tarihinde gördüğü en büyük dönüşüm dalgalarından biriyle karşı karşıya. İklim değişikliği, küresel anlamda ekoloji ve ekonomileri tehdit ediyor. İklim değişikliğinin olumsuz etkilerini gidermek ve yeni koşullara uyumlanmak için küresel ölçekte pek çok inisiyatif başlatıldı. Bu yeşil dönüşüm hamlesi önemli bir finansman ihtiyacını da beraberinde getiriyor. Uluslararası finansör kurumlar, iklimle ilgili girişimler başlatarak ülkelerin yeşil ekonomiye geçiş sürecine katkı sağlamayı hedefliyorlar.

Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (European Bank For Reconstruction and Development, EBRD), yeşil ekonomiye geçiş sürecine katkıda bulunma ve Türkiye’nin önde gelen firmalarının ve finans kurumlarının rekabet gücünü arttırma amacıyla 2022 yılında yeni bir ‘yeşil finansman’ programını hayata geçirdi: Yeşil Ekonomi Finansman Programı GEFF (Green Economy Financing Facility, GEFF).

GEFF Türkiye, EBRD’den sağlanan 500 milyon Euro finansmanı Temiz Teknoloji Fonu’ndan (Clean Technology Fund, CTF) sağlanan yaklaşık 20 milyon Euro finansmanla birleştiriyor. Bu fonlar GEFF anlaşmalı bankaları ve leasing firmaları aracılığıyla yeşil teknolojilerin ve ürünlerin satıcıları ve üreticileri de dahil olmak üzere yüksek performanslı yeşil teknolojilere ve çözümlere yatırım yapmak isteyen bireyleri ve işletmeleri desteklemek için kullanılıyor.

GEFF Türkiye, yeşil yatırımların önündeki engelleri çeşitli şekillerde ele alan önceki EBRD finansman programlarının başarısının üzerine inşa edildi. Bu programlar, enerji verimliliği projelerinin sağladığı finansal getiriler konusunda farkındalığın arttırılmasını, enerji etütlerinin ve fizibilite çalışmalarının ön maliyetlerinin karşılanmasını, bankalarda yeşil projeleri belirleme, değerlendirme ve finanse etme kapasitesinin oluşturulmasını ve yeşil bankacılık alanında gelişmek isteyen bankalara özel, uzun vadeli finansman sağlanmasını içeriyordu.

2010 yılında başlatılan Türkiye Sürdürülebilir Enerji Finansman Programı (TurSEFF), enerji verimliliğine ve küçük ölçekli yenilenebilir enerji projelerine odaklandı. Bunu, büyük ölçekli yenilenebilir enerji projelerine odaklanan Orta Ölçekli Sürdürülebilir Enerji Finansman Programı (MidSEFF) izledi. 2014 yılındaysa konutlarda enerji verimliliğine odaklanan (TuREEFF) hayata geçirildi. TurSEFF ve MidSEFF’in ilerleyen fazlarında hammadde verimliliği, su verimliliği gibi kaynak verimliliği projeleri de SEFF kapsamına alınarak finanse edildi.

2023’te 12,8 Milyon GigaJoule/Yıl Enerji Tasarrufu

Yukarıda bahsedilen GEFF programları aracılığıyla finanse edilen projeler, Türkiye’nin enerji ithalatını ve cari açığını azaltmada önemli katkılar sağladı. Örneğin, GEFF’ler aracılığıyla finanse edilen enerji verimliliği projeleri ile 2023’te yaklaşık 12,8 milyon GigaJoule/yıl tasarruf sağlandı. Bu miktar, toplam ulusal enerji talebinin yaklaşık %1’ine denk geliyor. GEFF’ler aracılığıyla finanse edilen yenilenebilir enerji projeleri ise şu anda kurulu güneş enerjisi (PV) gücünün %10’undan fazlasını, biyokütle ve atıktan enerji kapasitesinin %8’ini, rüzgâr enerjisi kapasitesinin yaklaşık %7’sini ve jeotermal enerji kapasitesinin %5’ini teşkil ediyor. Toplamda baktığımızda, GEFF aracılığı ile finanse edilen projeler, 2023’te ulusal elektrik üretiminin yaklaşık %2’si olan yıllık 6,23 TWh temiz enerji (birincil enerji eşdeğeri) üretiyor.

Kurumsal İklim Yönetişimi CCG

Devam etmekte olan GEFF Türkiye programı, başarıyla uygulanan önceki yeşil finansman modelinin de ötesinde, EBRD’nin faaliyet gösterdiği tüm ülkeler için bir ilk olan ‘Kurumsal İklim Yönetişimi CCG’ (Corporate Climate Governance) bileşenini içeriyor. CCG kavramı; kuruluşların iklim değişikliğinden kaynaklanan riskleri ve fırsatları belirleme, değerlendirme, yönetme ve raporlama için kullandıkları kural, politika ve süreçleri ifade ediyor. CCG bileşeni; Türkiye’nin finansal sisteminde ve zamanla reel sektörü de kapsayacak şekilde, ülkenin yeşil büyüme hedeflerinin daha iyi desteklenmesini sağlayacak değişiklikleri hızlandırmak amacıyla kurumsal iklim yönetimi konusunda bir eğitim ve destek programını da kapsıyor. CCG bileşeni GEFF altında özel bir çerçeve olarak yürütülmektedir.

Türk İhracatçılarına 777 Milyon Euro Ek Maliyet Yüklenecek

GEFF Türkiye, belirli sayıda finans kuruluşunu ve müşterilerini, iklimle ilgili bilgileri karar alma ve raporlama süreçlerine entegre etme konusunda destekleyerek Türkiye’nin ihracatının %40’ından fazlasını yaptığı AB gibi önemli ihracat pazarlarında işletmelerin rekabet gücünü korumalarına yardımcı olmayı hedeflemekte. Örneğin, yeşil yatırımları desteklemek ve sağlıklı bir izleme, raporlama ve doğrulama (Monitoring, Reporting, Verification, MRV) sistemi kurmak hem ticaret risklerini azalt-mak hem de Avrupa Birliği Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması’ndan (Carbon Border Adjustment Mechanism, CBAM) kaynaklanan uyum maliyetlerini azaltmak için kritik öneme sahip.

EBRD tarafından geçen yıl yaptırılan bir araştırma, Türk ihracatçılarının bu yıldan itibaren aşamalı olarak uygulamaya konulacak yeni AB karbon kuralları nedeniyle 777 milyon Euro ek maliyet yükleneceğini ortaya koydu.

İklimle İlgili Faaliyetlerde Büyük Bir Artış Gerekiyor

Karbon fiyatlandırma düzenlemeleri küresel olarak yaygınlaşmaya başladı. Bu bağlamda GEFF anlaşmalı finansal kuruluşları, bu zorluklarla uğraşan müşterilerine rehberlik ve destek verme yeteneklerini geliştirerek kendileri de finansal piyasada rekabet avantajı elde edebilecek.

GEFF Türkiye programının kapsamı, Türkiye’nin iddialı iklim taahhütlerine destek olabilecek nitelikte tasarlandı. Türkiye, Paris Anlaşması’nı 2021 sonbaharında onaylayarak diğer 193 ülkeye katıldı ve 2053 yılına kadar sera gazı emisyonlarında net sıfıra ulaşma hedefini açıkladı. Bu hedefe ulaşmak için iklimle ilgili faaliyetlerde büyük bir artış gerekiyor. Türkiye’nin bu 10 yılın sonundaki emisyon artışı, sera gazı emisyonlarını azaltmaya yönelik uluslararası taahhüdünde öngörülen seviyelerin çok altında kalacak olsa da 2053’te net sıfıra ulaşma yolundaki istikrarlı ilerleme, 2030’a kadar mevcut seviyelerde yaklaşık %30’luk bir azaltma başarısı sağlanabileceğini varsayıyor.

 Hedeflere Ulaşmak için Çok Sayıda Fırsat Var

Bu hedeflere ulaşmak için çok sayıda fırsat var. Hedefe ulaşma yolunda atılacak adımlar, emisyon azaltımlarının yanı sıra enerji fiyatlarındaki küresel artışlar nedeniyle keskin bir şekilde artmakta olan enerji maliyetlerini düşürerek büyük ekonomik ve çevresel faydalar sağlayabilir. Sanayi ve bina sektörlerindeki enerji verimliliği projeleri; gelişen sanayi ve artan elektrifikasyondan kaynaklanan enerji talebindeki artışı karşılamanın uygun maliyetli bir yolu olacaktır. Örneğin, Türkiye Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planı’na göre, yalnızca sanayi sektöründe hayata geçirilecek enerji verimliliği iyileştirmeleri yoluyla bile elde edilebilecek potansiyel tasarruf miktarı 10 milyar ABD Doları’na denk.

 Ve Yeşil Ekonomiye Geçiş

Türkiye yenilenebilir enerjideki hızlı gelişimine karşın tahmini toplam güneş enerjisi potansiyelinin yalnızca %3’ünü ve karadaki rüzgâr potansiyelinin %15’ini kullandığı için önünde hâlâ kat etmesi gereken uzun bir yol var. GEFF Türkiye, yeşil yatırımları desteklemeye devam ederken bir yandan da Türkiye’deki bankaların, leasing firmalarının ve özel sektörün iş yapma biçimindeki dönüşümü hızlandırarak bu alanda daha da büyük bir etki yaratmayı hedefliyor. Daha yeşil bir finansal sistem, Türk işletmelerinin uluslararası sermayeye ve uluslararası pazarlara erişiminin devamlılığını sağlamanın anahtarı olmakla kalmayıp aynı zamanda 2053 yılına kadar net sıfır emisyon taahhüdüne ulaşılması için gereken önemli yatırımların hayata geçirilmesinin de önünü açabilir.

Finansal sistem ile reel ekonominin buluştuğu yer olan bankalar ve leasing şirketleri, çoğu kişinin işyerlerine ve evlerine yaptığı yatırımların temel finansman kaynağı. GEFF Türkiye, yüksek performanslı yeşil teknolojiler ile finansmanı bir araya getirirken iklimle ilgili riskleri ve fırsatları değerlendirmeye, yönetmeye ve raporlamaya yarayan yeni bileşeniyle finansal kurumlara da destek veriyor. Böylelikle banka ve leasing kurumlarının müşterilerini yönlendirme, yatırımlarını karbondan arındırma ve yenilikçilik yeteneklerini arttırarak Türkiye’nin yeşil ekonomiye geçişinde önemli bir katkı sağlıyor.