Kuantum, İTÜ’de ‘İlk’ler, İklim ve Sürdürülebilirlik

Sevgili İTÜ Vakfı Dergisi Okurları,

Kuantum, Kuvantum ya da Nicem ismi ile Latince 'miktar' anlamına gelen bir fizik terimidir. Modern bilime göre enerji veya maddenin mümkün olabilecek en küçük birimi olarak tanımlanmaktadır. Kuantum sözcüğü, bilimden gelen güvenilir ve entelektüel bir gönderme olarak popüler kültürde kullanılmaktadır. Fiziğin mekanik alanından felsefeye kadar kuantum, hayatımızı ve gündemimizi meşgul etmektedir. Örneğin akıllı telefonlardan bilgisayarlara ve dijital saatlere kadar birçok cihazın temelinde yarı iletken teknolojisi bulunur. Yarı iletkenlerdeki elektronların davranışını anlamak ve kontrol etmek için kuantum fiziğinin prensipleri kullanılmaktadır. Yavaş yavaş günümüze hâkim olan kuantum düşünce tekniği, bilinç ve gerçeklik arasındaki ilişkiyi yeniden tanımlayan ve bireylerin yaşamlarını dönüştürmelerine yardımcı olan bir yaklaşım olarak kabul görmektedir. Bu teknik, kuantum fiziğinin temel prensiplerini kullanarak düşünce süreçlerini optimize etmeyi amaçlamaktadır. Kuantum felsefesine göre ise insanın bilinçaltına yön verebilecek yetiye sahip olması bireye bahşedilen bir yetenek olarak görülmektedir. Bununla beraber evreni anlamak, önce insanı anlamakla başlar. Bu durumda kuantum yaşam felsefesi, insanı ‘mikro kozmos’ yani küçük evren olarak görmektedir.

Birbirinden yetkin ve farklı alanların uzmanları bu sayımızda kuantum konusunu işlediler. Prof. Dr. Tuğrul Hakioğlu, ‘geçmişten geleceğe hayatımızda kuvantum’ başlığı ile konuyu geniş bir perspektiften ele aldı; Prof. Dr. Mehmet Ramazanoğlu kuantumu bir devrim, bir güç olarak nitelendirdiği yazısında ülke olarak bu devrimin bir parçası olma ya da gerisinde kalma sorunsalını değerlendirdi. Prof. Dr. Serhat Şeker, kuantum kuramının teknolojik sıçrama ve olası risklerini irdelerken; Doç. Dr. Onur Ergen, yeni bir alan olarak bilim, mühendislik ve teknolojinin sınırlarını zorlayan kuantum elektron mühendisliğini ve bu kapsamda geliştirilen yeni uygulamaları yazdı. Doç. Dr. Deniz Türkpençe, tıpkı bir ‘dijital atom bombası’ gibi dünya düzenini sarsacak bir güç barındıran kuantum teknolojilerinin doğru yönetilmesinin önemine dikkat çekti. Stanford Üniversitesi’ndeki başarılı lisans öğreniminden sonra Harvard Üniversitesi Kuantum Bilimi ve Mühendisliği doktora programının ilk öğrencilerinden biri olan ve bu kariyer sürecini tamamlama aşamasına gelen Nazlı Uğur Köylüoğlu, kuantum teknolojilerinin sadece bilimsel bir atılım değil, stratejik bir öncelik olarak değerlendirilmesi gerektiğini vurgulayarak toplum üzerindeki etkilerini kendi penceresinden aktardı. Dr. Öğr. Üyesi Onur Pusuluk, kuantum teknolojilerinin ikinci eşiği olarak değerlendirdiği ‘ikinci kuantum devrimi’nin ötesindeki gelişmeleri aktardı; Dr. Yücel Yıldırım da kuantum hesaplamanın temellerini yazdı. Öğrencilerden oluşan ‘Quantum İTÜ’ grubu, kuantum konusunda farkındalık oluşturmak amacıyla düzenlediği ve farklı disiplinlerden öğrencileri bir araya getirdiği pek çok ilgi çekici etkinliği dergimize aktardı; İTÜ öğrencisi Salim Özgür Altın ise dünyada kuantum konusundaki güncel gelişmeleri içeren haberleri dergimiz için derledi.

“İTÜ’de ‘İlk’ler ve Öncüler” başlıklı yazı dizimizin üçüncüsünde, 250 yılı aşan köklü geçmişi ile bilim, teknoloji ve eğitim alanında öncü rol üstlenen ve dünya için değerli bir ‘miras’ı ifade eden İTÜ’nün mezun ve mensuplarının geçmişte ve günümüzde bu mirasa katkı yapan başarılarını aktarıyoruz.

İklim ve Sürdürülebilirlik konusuna 7. defa odaklandığımız ve Prof. Dr. Özlem Özçevik’in dosya editörlüğünü yaptığı, son üç sayıda ise Baret Binatlı’nın misafir editör olarak katkı koyduğu bu dosyaların tümünü bir araya getirdiğimizde; konuya pek çok açıdan bakan, farkındalık yaratan, araştırmacılar ve uygulayıcılar için yararlı olacak ciddi bir içerik yayımladığımızı düşünüyoruz. Bu sayıda; Dijital Dönüşüm ve ESG Lideri Ertuğrul Aksoy, WRI Türkiye’den Meltem Bayraktar ve Bilgi Üniversitesi’nden Doç. Dr. Fulya Akipek dönüşümün farklı boyutlarını derinleştiren üç önemli yazıyla konuya ışık tutuyorlar. Bu yazılar, ulusal ölçekte bir ağ girişimi ile Avrupa merkezli daha geniş kapsamlı bir dönüşüm hareketini ele alırken disiplinler arası bir araştırma örneğiyle yeşil dönüşümde etkili işbirliklerinin taşıdığı kritik rolü vurguluyor.

İTÜ Vakfı Dergisi işlediği konularla her sayısında olduğu gibi yeni sayılarla da referans olmaya devam edecektir.

İyi okumalar dileğimle…

Prof. Dr. Mehmet Karaca

(İTÜ Rektörü 2012-2020)